فاجعه بزرگ در کشور کویت / کویت دیگر کویت نیست!
در چند قدمی فرودگاه بین‌المللی کویت، جایی که هواپیماها نماد پیشرفت‌اند، خیابان‌هایی پر از فاضلاب، خانه‌هایی فرسوده و جمعیتی رهاشده، قصه‌ای دیگر از کویت امروز روایت می‌کند.
کویت یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان است که جمعیتی حدود پنج میلیون نفر دارد و درآمد سرانه آن به‌مراتب بالاتر از بسیاری کشورهای پرجمعیت‌تر مانند ایران با ۹۰ میلیون جمعیت محسوب می‌شود. اما با وجود این ثروت، مناطقی در این کشور وجود دارند که نه‌تنها از استانداردهای اولیه زندگی بی‌بهره‌اند، بلکه به گفته یکی از مقامات محلی، «اصلاً شبیه به کویت نیستند».
یکی از بارزترین این مناطق، جلیب الشیوخ است؛ منطقه‌ای در قلب کویت که تبدیل به نمادی از بحران مدیریت شهری، بی‌عدالتی اجتماعی و بی‌توجهی به زیرساخت‌ها شده است.
منطقه‌ای با موقعیت استراتژیک اما چهره‌ای فاجعه‌بار
جلیب الشیوخ با مساحتی حدود ۸.۲۸ کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ بر ۲۷۷ هزار نفر بر اساس آمار سال ۲۰۲۴، یکی از پرجمعیت‌ترین مناطق کویت به شمار می‌رود. موقعیت این منطقه بسیار حساس و مهم است زیرا در مجاورت مراکز کلیدی و ملی کشور قرار دارد، از جمله فرودگاه بین‌المللی کویت، دانشگاه کویت، استادیوم جابر الأحمد بین‌المللی، مراکز آموزش‌های فنی و کاربردی و همچنین مناطق مسکونی مهمی مانند اشبیلیه، العارضیه، عبدالله المبارک و الفروانیه.
با این حال، جلیب الشیوخ به دلیل سال‌ها بی‌توجهی به زیرساخت‌ها و مدیریت شهری، اکنون به منطقه‌ای با بافت فرسوده، جمعیت متراکم، مشکلات شدید زیست‌محیطی، فاضلاب‌های روباز و ساخت‌وسازهای غیرمجاز تبدیل شده است.
فجایع زیست‌محیطی و انسانی: وقتی خیابان‌ها به برکه‌های فاضلاب تبدیل می‌شوند
یکی از مهم‌ترین مشکلات جلیب الشیوخ، بحران سیستم فاضلاب است. بسیاری از خیابان‌ها کاملاً زیر آب‌های آلوده و فاضلاب پنهان شده‌اند. در برخی نقاط، تنها خودروهای شاسی‌بلند قادر به عبور هستند و حتی چندین خودرو در چاله‌های مخفی در این برکه‌ها سقوط کرده‌اند. این وضعیت نه تنها تهدیدی برای سلامت عمومی و محیط زیست محسوب می‌شود، بلکه نمادی از بی‌کفایتی مزمن در حوزه زیرساخت‌های شهری به شمار می‌رود.
ترکیب جمعیتی غیرمتوازن و ساخت‌وسازهای غیرقانونی
گزارش دستگاه اجرایی شهرداری الفروانیه کویت نشان می‌دهد که بیشتر خانه‌های منطقه جلیب الشیخ در این استان به سکونت‌گاه‌های کارگران و مجردها تبدیل شده‌اند و در آن‌ها به صورت غیرقانونی فعالیت‌های تجاری، کارگاهی و حتی غذایی انجام می‌شود.
بیش از ۵۶۸ ملک غیرمجاز در منطقه شناسایی شده و برق و آب آن‌ها قطع گردیده است. علاوه بر این، بافت منطقه دچار فرسودگی عمرانی، امنیتی و جمعیتی است. فقدان خدمات عمومی، ضعف شدید زیرساخت‌های آب و برق و نبود نظارت مؤثر موجب شده تا جلیب الشیوخ به یک بؤره انسانی با چگالی جمعیت بالا و مشکلات گسترده اجتماعی و بهداشتی تبدیل شود.
نگاهی انتقادی: دولت کویت و فرصت‌های از دست‌رفته
با وجود اینکه کویت به عنوان یکی از کشورهای نفتی با درآمد بالا شناخته می‌شود، پدیده‌های شبه‌زاغه‌نشینی، ساخت‌وسازهای غیرقانونی و بحران‌های زیرساختی همچنان در برخی مناطق آن قابل مشاهده است.
آن‌چه در جلیب الشیوخ دیده می‌شود نه تنها نقصی در مدیریت شهری بلکه نمایانگر بی‌توجهی مزمن به سیاست‌های جمعیتی و توزیع عادلانه خدمات عمومی است. دولت کویت با در اختیار داشتن منابع مالی کافی، تاکنون نتوانسته از بروز چنین فجایعی در مناطق پرجمعیت و حساس جلوگیری کند. اکنون که مشکلات به نقطه انفجار رسیده‌اند، ورود اضطراری دولت شاید بتواند آغازی بر پایان وضعیت فاجعه‌بار جلیب الشیوخ باشد، اما زمان از دست رفته را نمی‌توان بازگرداند.
آیا جلیب الشیوخ، نماد «دو کویت» است؟
شاید بتوان گفت که کویت امروز در حال تجربه شکافی بزرگ بین مناطق لوکس و مدرن خود و مناطقی همچون جلیب الشیوخ است؛ شکافی که تنها با پول پر نمی‌شود بلکه نیازمند اراده سیاسی، مدیریت فراگیر و عدالت اجتماعی است. اگر دولت کویت نتواند از فرصت فعلی برای بازسازی این منطقه بهره ببرد، جلیب الشیوخ می‌تواند به نمادی جهانی از تناقض میان ثروت ملی و فقر شهری تبدیل شود. همچنین باید به مناطق دیگری مانند الجلیزه، السالمیه و الحد که وضعیت مشابهی دارند نیز توجه شود؛ مناطقی که مشکلاتی همچون ساخت‌وسازهای غیرقانونی، ضعف زیرساخت‌ها و جمعیت متراکم در آن‌ها دیده می‌شود و نیازمند اقدامات جدی و فوری از سوی دولت هستند.
