تحولی در بازار کار ایران؛ حضور گسترده اتباع افغان در عرصه اقتصادی
حضور اتباع افغانستان که از سال‌ها پیش در ایران آغاز شده، امروز به رشدی قابل توجه رسیده است. بر اساس آمار، بیش از ۲.۷ میلیون نفر از این افراد در بخش‌های مختلف صنایع، خدمات و کشاورزی فعالیت دارند؛ حضوری که نه تنها فرصت‌های شغلی جدیدی به کارفرمایان ارائه کرده، بلکه رقابت را برای کارگران ایرانی تقویت نموده و فشار بر میزان دستمزدها را نیز افزایش داده است.
تحلیل‌ها نشان می‌دهد که ورود مهاجران افغان به بازار کار ایران، تحولی بزرگ را به همراه داشته است. بسیاری از این افراد به مشاغل بدون نیاز به تخصص در زمینه‌هایی نظیر ساختمان‌سازی، کشاورزی و خدمات جذب شده‌اند. این وضعیت منجر به دسترسی کارفرمایان به نیروی کار ارزان و همچنین افزایش رقابت با کارگران ایرانی شده است.
طبق گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق ایران تحت عنوان «نقش کارگران مهاجر در بازار کار ایران»، تعداد شاغلان افغان در سال ۱۳۸۴ تقریباً یک‌میلیون نفر بوده که تا سال ۱۳۹۶ به ۱.۵ میلیون افزایش یافته است. اما از سال ۱۴۰۰ به بعد، این تعداد به شکل قابل توجهی افزایش یافته و در حال حاضر به بیش از ۲.۷ میلیون نفر رسیده است؛ این آمار فقط شامل افراد شاغل می‌شود و شامل خانواده‌های آنها نیست.
توسعه مهارت‌های حرفه‌ای کارگران افغان
تحقیقات نشان می‌دهد که از زمان ورود مهاجران افغان، بازار کار ایران به طور مداوم به این گروه نیاز داشته و آنها در مشاغل مختلف از جمله کارگران ساده، صنعتگران، عملیاتی و کارکنان ماهر در بخش کشاورزی مشغول به کار شده‌اند. از سال ۱۳۹۰، این افراد به تدریج به سمت مشاغل پیچیده‌تری مانند صنعتگری و اپراتوری ماشین منتقل شده‌اند که این امر نشان‌دهنده ارتقای مهارت‌ها و تنوع نقش‌های آنها در بازار کار است.
نقش کارگران افغان در بخش‌های مختلف اقتصادی
آمارها نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۲، حدود ۸ درصد از کارگران استان‌های مجاز در بخش کشاورزی، ۳۰ درصد در صنعت پوشاک و ۲۳ درصد در صنعت ساختمان را کارگران افغان تشکیل می‌دهند. این آمار مربوط به مهاجران مجاز است و با احتساب غیرمجازها، ممکن است این درصد افزایش یابد.
در سال ۱۴۰۲، حدود ۲۴۰ هزار کارگر افغان در صنعت استان تهران مشغول به کار بودند و استان‌های خراسان رضوی، اصفهان و البرز در رتبه‌های بعدی قرار داشتند. همچنین در بخش خدمات، ۸۰ هزار افغان در استان تهران و حدود ۴۰ هزار نفر در خراسان رضوی فعالیت دارند.
مطالعه تاریخچه شغلی افغانستانی‌ها نشان می‌دهد که در ابتدا اکثر آنها در بخش خدمات مشغول بودند اما به تدریج به بازارهای صنعتی و ماهرانه حرکت کرده‌اند.
برنامه‌های جدید برای مدیریت مهاجران
سیدمالک حسینی، معاون وزیر کار ایران، از راه‌اندازی سامانه جدیدی برای جست‌وجوی مشاغل خبر داد که هدف آن ساماندهی اشتغال اتباع خارجی است. بر اساس این سامانه، نیروی کار خارجی تنها در صورتی مجاز به کار خواهد بود که در این سامانه ثبت نام کند و در صورتی که نیروی کار داخلی برای کارفرما موجود نباشد، می‌توان از نیروی کار خارجی استفاده کرد.
منبع: ایران جیب
